Қоғам өмірінің қандай да саласында дүнеи шарауашылық ісін болжау немесе әлеуметілік рухани өркендеу, адамзаттың арасындағы пайда болатын тұрмыстық, қылмысытық дауларды шешеуде болжампаздық, аңғарымпаздық, артының немен аяқалуын көргенділік, жасырын әрекеттерінің жағдайын шеше алатын көріпкелдік яғни әділетілікті қалыптастыруда; шешендік, абыздық тұрғыдағы сәугейліктің керегі міндетті екені хақ. Ол үшінде қазақтың азаматтық ғылым мектебінің негізі философия, психология муфтият дін ісімен бірігіп, ал оның тәжірбиелік тұрғыдағы зерттеу сараптау бөлімін ата жолы, ата дәстүрі салтын меңгеру тұрғысында; көріпкелдер, жоғарғы дәрежелі тақуалығы сәуегейлігі, құдайдан сұрауға дұғасы бар, ақсақалдардан алқа билер кеңесін құру керек.
Қазақ көріпкелдігі, сәуегейлік ақ бақсылық әулиелік, шешендік, абыздық дәстүрін муфтият, масһабшылар тарапынан үнемі қудалаумен оның халық арасында тәжірибеден өтіп дамуы да шектеліп қалғандықтан қара бақсылық тұрғысында белгілі жындық топтармен негізделген емшілік, көріпкелдігі тұрғысында ғана бағаланып, ондай қасиетті меңгеруді де ұлықсат қағазбен ел билеушілер тарапынан басқарумен атқарылады. Мұндай жағдайда әулиелікті меңгерудің жолына, құдайшылдыққа тосқауыл болып тақуалықтың тұрғысындағы шындықты келтірудің, сәуегейліктің құдайдан хабар алудың да тура жолы қалыптасуы ла мүмкін емес.
Сондықтан да қазақ дін ғалымдары, ел билеушілері, білімді қауым өкілдернің ақылдары дін масһабшылардың жалған тәпсірмен негізделіп, бұл жолдың қасиетілігі, қазақтың билерінің әулиелігі ақылға сыйымсыз, ертегідей қабылданып, оны меңгерудің халық арасында да «серік, шерік қосу» деген негізсіз сөз ұғымдарымен ақыл-ой шектеліп, қорқынышқа дінсіздікке айналғаны да хақ. Бірақ орыс халқы мұндай рухани негізделуден тыс және олардың рухани тұрғыдағы білімі исламдық дін топтарына әлде қайда биік болғандықтан, қара бақсылықтың өзінен халық алдында талқыға салып, ізгілікке қарай бұрумен, тәрбиесін де меңгеріп, рухани тұрғыда біздерден әлде қайда жоғары тұрғаны да сөзсіз. Түбінде орыс халқына құдайдың да рахымы түсіп, рухани білімде де жетістікке жетіп, исламдық қазақ дәстүрін ақ бақсылықты да оңай меңгеруге жол ашылатында хақиқат.
Мұндай жағдайда біздің ұрпақтарымыз рухани тұрғыда тағы да орыстарға тәуелді болып аға ұлт санап, артынан еруге мәжбүр болады. Себебі бұндай ізденумен рухани қарсылықтарды меңгеруге талпынумен бірге ділдік қуттану, ой қуатын меңгеру, ойшылдық шығармашылығы да өркендейді. Демек олардың тілдеріне де үстемдік беруге тура келеді. Бұл қазақ ділінің бүгінгі таңдағы ата-бабаларымыз қалдырған аманатын яғни өз дәрежесіне де көтеріле алмай жатқан әлсіздігін онан әрі төмендетуге де себеп болады. Ал, мұны ібілістің теріс оймен тәпсір білімдерін өзгертіп, қазақ деген ұлылықты жоғалтуға арналғанын бүгінгі қауым неге аңғармаймыз?
Ештен кеш жақсы деп надандықтың торын, ақылымызды тәпсірілік білімнің қазығына байлап қойған,арап елдерінің тозған ақыл шапанын сілкіп тастап ата дәстүрін зертеуді қолға алатын және оның ғылымдық тұрғыда жүйелеп көріпкел, сәуегей ақ бақсылықты меңгеретін мамандар дайындаудың мектебін ашса, бұндай әділетсіздікті оңай шешуге де болар еді. Мұндай жағдайда қазақтың жете, саналғының Абай –Шәкәрім, Мәсшһүр Жүсіп, Жүсіп Баласұғұндар арқылы Ясауи бабамызыдың ақыл дәптеріне құранға сандық тұрғыда жалғанудың да маңызы зор.
Мұны меңгеретін де рухани батырлардың орта жас буындар арасынан тәрбие мектебін ашудың, өз ара жақсылыққа жарыстыруға үлгі көрсете алатын үлкендердің, ел билеушілердің, зиялы қауымның да тектілігін меңгеруі, ар–намыстылығы ғана жетіспей жатқаны хақ. Қазақ билері көріпкел, болжампаз сәуегей пайғамбарлық қасиеттілікті меңгеруші болғанын, біздердің оларға арымыз, намысымыздың, құлшылығымыздың, тақуалығымыздың шамасы мүлде жете алмай жатқанын ұмытпайық ағайындар! Оған кешегі Мәдениет министірі мен зиялы аталған қауымының арасындағы ашық арсыздықты жаппай қолдаған бөріксіз еркектердің, адамдық, еркектік қасиетерін де сақтап, қорғай алмағаны, қатындардың исламды, шариғатты терістеп, арсыздығын дәріптегендері дәлел бола алады. (қазан айы 2016 жыл)