«Әкесінің баласы-адамның дұшпаны. Адамның баласы-бауырың. Сократқа у берген, Ионна Аркті отқа өртеген, Ғайсаны дарға асқан, пайғамбарамызды түйенің жемтігіне көмген кім? Ол-көп, ендеше көпте ақыл жоқ. Ебін тапта жөнге сал. Адам баласын заман өсіреді, кімде- кім жаман болса, оның замандасының бәрі виноват... Қуанбақтық пен бақ –мастықтың үлкені, мыңнан бір кісі ақ көтін ашпайтұғұн ақылы бойында қалады. Биік мансап-биік жартас, Ерінбей еңбектеп жылан да шығады, Екпіндеп ұшып қыран да шығады, Жікшіл ел жетпей мақтайды, Желөкпелер шын деп ойлайды.» (Абай 37-сөз)
Заманға күйлеген көптің ақымақ екені қазіргі қазақтың арсыздық салтты заманға лайық болу, деп жарыса әдетке айналдырып алғанына да көруге болады. Мұндайда биік мансаптылар жартастың үстінен қараушы, осы көпті ебін тауып, жөнге салушылар болуы керек. Сонымен заманға қарай өсе білген қазақтың «көтін ашпаған», яғни көңілін артына жібермей сақтаған, жанын жоғалтпағандықтан ақылы бойында қалған, ел билеушілердің рухани жағдайы шынында сондай ма, әлде біз бұқара халық жеткізбей мақтап желөкпе болып алған ақымақпыз ба?
Бір ерекек ақымақтыққа түсіп азса, рұқ әлсіреп, от басы бұзылады, ал әйел азса жан жоғалып, елді бұзады, деген даналар. Ал енді ондай әйел ел басқарушысы болатын болса, онда бұл өмірден көр артық, деген пайғамбарымыз. Ел басшымыздың әлемдік «гендірлік теңдік» саясатымен өсірген әлемге де мақтануға лайық, деген ел билігіндегі әйелдер қауымына да Раббымыздан жан көзімен қарап көргенде жөн болар;
Тамара Қасымқызы Дүйсенова; 11.01.1965; (Денсаулық сақтау және әлеуметану министірі)
«Досқа зәру. Төменгі сатыда. Жиенғазы аруағының қолдауы бар. Санаудың шебері. Күйікте иманы кетіп қалған. Қалқанша безі шошынған. Бүйректе әлсіздік бар. Нұр қуаты жонылған. Еркіндікте сайраған құс. Бос кеуде (ұждансыз) жиғаны жоқ екен. Шешімді кешірім етпейді екен. Зере ана қайнары бар. Тұйықталған қазығы. Бес нәрсеге ғашық болсын, бес нәрседен қашық болсын! Аруақтың бұл ақылы деп білсін. Жейдесі дұрыс емес. Қам саулығы ғана бар екен.
Бала кезінде жүйке жүйеге зақым алған. Асар асуы алда, көпті көрген көреген, шешендігі бар.Жылыға әуес. Оң кеудеде ілігі бар. Екі санда мүшесі сейілген. Сөз жоғалған. Тасыры басылған. Бай манапқа жақын екен. Табағын шайсын. Шайырдың қалдығы екенін ұмытпасын. Үзілейін деп тұр. Ізгілікті сақтасын. Оң қабырға астында мазаңы бар екен. Екі есесі азайуда. Жатырда толған кесір екен. Өкше тесілген. Кеңірдек алқым жабылған.
Сезім мүшелерінің қасиеті төмендеуде. Абай болсын. Атырапта алқасы азайған. Қуық түбі түскен екен. Шыдамсыз жаман жабысқанда сүйекке сіңуде. Көп жүрген пайдалы. Құстың етін аз қолдансын. Ағарған көп ішсін. Қымыраннан ем дом бар үнге. Қырсығы көбейген. Түні мазаң екен. Көк тамыр жабылған. Серігі жоғалған. Сасық ашпасы бар екен. Тұла бойда тұтасып тұр. 6 ай таңында сергелдең болар. Кеңгірбай атаға жол салсын. Қара молда Баянбай ата суына шомылсын. Оңалар. Ерге бағынсын! Болмаса нілі жоғалады!»
Сонымен қазақтың бүгін таңда ала қойын қасқырға баққызған заманда өмір сүріп жатырған сияқтымыз. Денсаулық пен әлеуметтілікті сақтаушы басшымызды өзінің осы жағы мүлде кеміс екен. Енді ата жолын қудалуда, аруақтарға ашық соғыс ашуда ерекше белсенділік көрсеткен прокуратура мен ішкі істер бөлімінің қызметшілері еді. Әрине олардың арасында амалсыз, бұл сайқал саясатың құрбандары болып, сонда да жанын сақтауға тырысып жүргендер де баршылық. Сонымен әділетіліктің үлгісі болған, ел билеушілердің адамдық борышы жандарын сақтауға әрекеттері қандай екенін де халықтың талқысына ұсынып көрейік;
Меркель Иоган Давидович; 21.09.1958 жыл; (Бас прокурордың орынбасары) «Санамсағы бар екен. Жол жоралғыны қатты ұстанады. Мүйізі бар. Сенімі құдайға мол пенде. Жүрген жері алас екен. Дүниеқоңыз. Ащы запыраны бар. Денеде тесігі бар. Көз жанары таусылған. Алқымда тұр. Жаурын (өрісі) тесілген. Сөзшең. Жеңін қайырған. Көз салғыш. Дүниенің тәттісін татқан. Шеберлігі ұсталығы бар қаннан берілген. Тиын санағыш. Кез келгенің мінін тапқыш.
Қосарланған жан. Құйрық белде іркіліп сасып тұр. Той думанға сараң екен. Жинағаны тез екен. Денеде суы көп. Аузы шіріген. Еріндері сазарған. Кеңірдек таусылған. Қоқайып тұрғанды ұнатады. 8 көз жуасы бар. 8 көз қыспағы бар. Екі ортасы бос белдеу екен. Кесір келбетті. Ойға жүйрік. Дешті қыпшақта серігі қалған. Сөз маржаны түзілмеген. Асқазанда дәу екен тұрғаны. Тұрақсыз. Сөзде тұрмас. Көз қызары басым.
Санағаны дұрыс емес. Ақты лайлаған жан. Баста бос кеңістігі бар екен. Сасық иіс жайлап тұр бойды. Айлакес. Жиған тергені арам. Сәукелені тепкен. Қарғыс бар жолында. Етектің үрі бар. Қырқадан қырқары бар абай болсын. 9 мүше зарлап тұр. Алдындағы жұмада тайғағы бар абай болсын. Өткелден өтсін. Демі сейілген. Қорғасын еріп тұр. Шектелсін! Нас сүресі ем болады айта жүрсін. Тозақ қуатын алып алып жатыр абай болсын.
Жеті ұрпаққа жүктелгені бар екен. Балтырда сіресі бар. Ақыл бар, есі жоқ. Озбырлықты шектесін! Ішек ісігі бар. Дұрыс сөйлеп үйренсін!» Бұл жазбамен талқылап жатқан көпшілік билеріміздің ақылы бар, білімен қуаттанған бірақ есі, дұрыс ойлау қасиеті жоғалған. Себебі жандары жетілмей қалған. Демек жуық арада талайларына сынақ келіп, арамыздан арғы дүниеге кететіндер де жеткілікті. Олай болса, діннен бөлек зайырлы аталған ел билеушілердің өздері мәңгілік жан түгіл, тағдырының талқанын толық меңгертін жандары да жоғалуда.
Ел басымыздың ең жақын көмекшісі уәзірі болған ел билеушісінің жаны толық жайсаң ба екен? Зайырлығы да жетілген бе?-деген сауалды;
Әділбек Рыскелдіұлы Жақсыбеков; 26.07.1954 жыл. Раббымыздан; « Құйқасы жарылған (жалаңбастықтан). Қызыл тілді. Алқызыл тірлікті. Кезбелігі белгісі бар. Бес саусақ бірдей емеске саяды. Саятшыл болған атасы келді. Мергендікті меңгерген бабасы болған. Гүлі қызыл қоға.
Қорғаны шала жансар болып тұр. Үстіртін қимылдайды екен. Кең жағалы. Ойдан құрастырғыш. Жидебей ата, Жанқожа батыр қолдауы бар. Шектеліп қалған. Арқа белде сырқат бар. Үн жоғалған. Еңбекке мығым. Осалдығы керегесі. Желмаяға мінгескен бабасы болған. Елге қызмет жасасын, игілгі Алладан болады. Суды кері ағызған нағашы жұрт аруағы болған. Қасиетінен қаймығады екен.
Өте жылдам иесі. Сөзшең. Ерке өскен. Шиеленісі бар алда абай болсын. Табиғат аясында көп серуендесін. Ескіліктің заңын ұмытпасын. Бетпақтық бар екен. Талы қуарып тұр ғой, суғарсын. Еңкейгенді ұнатпайды екен. Сор жерді баспасын. Алапат дауылда жан сақтаған жан иесі. Көз таусылған. Қарғыс алған. Жаманды жаман, жақсыны жақсы, деп қабылдасын! Жер өнімін көп жесін. Денеде шуашы бар. Балтыр қақсайды екен.
Дұрыста дұрыс деп айтсын. Көзге сынбасын. Игілік іздесе діннен табады. Бүйректе сырқау бар. Қос алақанда тікен зар бар. Ашу зар екенін білсін. Өкпеде суығы бар. Төс сүйекте тұр. Асқазанда жайсыздық мазалайды екен. Реңге дем салдым. Жем сауытының қабы ылаң екен. 3 күн ғұсыл құйынсын. Ем болар кезінде безбүйректік болған екен. Өткенді сабақ қылсын. Қорыл бар екен. Сабаздың баласы жай бассын.
Қымыз, қымыран дем дем болар. Ар қуаты мазалауда екен. Санағаны көп екен. Түйгені аз екен. Жегені саз екен. Алқымда қыспақ бар. Қыл көпірдің зары болады. Торға түскен құс екен өзі. Шелек болып даңғырлағанмен үні естілмейді екен. Ердің екі сөйлегені өлгені қарағым. Жәңгір хан саған сабақ болсын. Сай сүйекте таңба бар. Әкеден қалған мұраның мирастың қайтымы қайда? Ойға алсын! Құран жоқ екен, әттең көп екен. Білімді берген Аллаға, шүкір ата-анаға айтым десін!»
Сонымен ел билеушілеріміз діннен бөлекпіз, деп мастанғанмен, Алланың жазған тағдырынан ешқайссы да құтылып, заңмен ақталып, дүние тіршілігімен мәңгілік ел болып, адамдық борышты тастап, өмір сүрудің мүмкін еместігін, бұл беріліп жатқан аруақтардың аманатына селқос қарайтындарға жуық арада қияметің сынағы болып тәубеге келтіретін күнде жақын қалды ағайын! Сондықтан арасына мүмкін өзі-өзі құтқаруға жанын көбейте алмаса да, сақтауға қам қылсын, деген ниетпен жалғастырып көрейік..(жалғасы бар. Желтоқсан 2016 жыл)