Қазақ елінің бүгінгі таңдағы саясатында қалайда шаруашылықта, өндірісте жоғарғы жетістікке жеткен елдердің қатарынан табылумен, қысқа уақытта бұл белесті де бағындыруға шамамыз жететіне де көз жеткіздік. Сондай елдердің жеңіл тұрмысын, дүние тіршілігін ойын-сауықтық салтын әлеуметтік рухани жағдайы, деп түсініп, қазақ елінің ендігі рухани жетістігі, дін-жанына, ата –бабамыздан қалаған дәстүрімізге де, исламдық дін салтына да ұқсамайтын «зайырлы» деп және ұлттың арманы, мәңгілік ел деген жасанды жобамыздың бары да хақ.
Адамзаттың ұлттық сипаты басымен, қанымен ата баба тегімен байланысты Раббымыз; «Сендерді тектеріңді тану үшін жаратым» десе ел басымыздың тексіз, яғни бассыз мәңгілік ел боламыз, деген жолдау айтуына қандай себеп болды? Ал шындығында бұл ібілістің арманына жобасына сай перілік жүйенің қазаққа ғана тән сипаты болып саналатынын да білген жөн. Неге десеңіз; Әлемдегі рухани ең биік әулиелік дәрежеге жеткен дін дәстүрі қалыптасқан, әлемдік қуатқа көп үлес қосқан, даналықтық жоғарғы дәрежесі мен жан ғылымынан қазына байлығы мол, ділдік қуатты жоғары қазақ елі екеніне де күмәніңіз болмасын.
Мұндай елдің бес күн жалғандықпен байланысты білім арқылы дамитын шаруашылық, өнідірісте дүние байлығын меңгеруде арта қалуында заңды құбылыс. Енді әлем елдерімен теңдесіп және мұндай мұраны да жарыққа шығаратын мезгіл туып, адамдық қасиеттің қарсылықтар арқылы ғана жетіліп көбейе алатыны да сөзсіз. Адамзатты азғыруға сырттан салып, іштен басқаруға деген ібілістің қызметшілері шайтаннан болған жындардың адамзаттың өнімінің бес күн жалғандықпен байланысты ең жоғарғы дәрежесі біліммен байланысты адамзаттың өз өнімі болып, екі аралық қуаттық жүйе болып қалыптасатын да білген жөн.
Сондықтан мұндай адамзатқа ақпараттық тұрғыда әсер бере алатын жындар әлемімен байланысты қуаттық жүйені қазақта; пері де атап, ал перінің іште ақылға, жанға бағынғанда ғана періштелік дәрежесі болатыны қазақтың ұғымында ғана бар. Адам баласының әулиелік қасиеті де алдымен осындай ақылға ашық қарсылық куаттарды білім арқылы меңгерумен, сонан кейін ілім арқылы жасырын қарсылықты перілікті меңгерумен байланысты болмақ.
Жалпы ислам әлемінде, масһаб білімдерінде көріпкелдік қасиетті Аллаға қарсылық деп мүлде қабылдамауға насихаттайды. Шынында көріпкелдік қасиет дүние тіршілігін меңгеруде білімділікпен байланысты болса, ал ақиретті меңгеруде ілімен байланысты болып, егер ақылмен бір естілікпен басқарылмаған жағдайда ондда бұл екеуінде де екі аралық жүктермен (шеріктермен) яғни олардың басқарушысы болатын перілердің ықпалына түсудің қаупі зор болуы да хақ.
Сонымен ел басымыздың ел шаруашылығын басқарудағы білім арқылы көріпкелдік болжампаздығы ең жоғарғы дәрежеде болғанымен, жете саналық ақылды, ата дәстүріне жалғана алмай, діннің орта топтық үлгісін ғана жалғанумен ілім тұрғысында да қарсылығы ең зоры болып, қазіргі таңдағы перілік қуаты 99, 9 пайыз екені де хақ. Бірақ мұндай қасиетті жан қуатын көбейту арқылы қазақ дәстүрімен тазартып, ілімен білім ортасынан таза ақылды, естілікті өсірумен, көк мүліктерінен хабарға жалғана алмағандықтан ел басымыз бен ел билеушілердің ата жолын, қазақ әулиелік қасиетіліктерін меңгеруге де, осынша пайыз қарсылық білдіріп, шешім қабылдап жүргенін өздері де аңғаруға шарасыз. Яғни бұл саналық ақылдың негізделуі, дүниелік жалғанға байланып қалуы деп білген жөн.
Ал мұндай рухани негізделуде оның мектебі де білімді қауыммен, халықтың ортасы болғандықтан жалпы халықтың да перілік жүйенің аясынан тыс өмір қарсылықпен сүре алуы да мүмкін емес. Қазіргі жалпы қазақ елінің рухани жағдайы жанға қарсылық білдірген әлем елдернің білімін, салтын дін ұстанмыдармен негізделіп алып, рұқтық тұрғыда ғана ілімін алып, ал жан ғылымын ата баба мирасын тастап қойған елміз. Жан ғылымын меңгеру тек қана Ясауи бабамыздың көрсетіп кеткен сопылық тұрғыдағы әдептерінің ата дәстүрі болып қалаптасумен ғана нәтижелі болуын да білген жөн.
Сондықтан біздің ел басқару жүйеміз әлемнің барлық шаруашылығын дүние ісін оңай меңгерумен, ібілістің де жәрдемі болып, ал рухани өмірде керісінше жандық жүйемізді, дін салтымызды, ата-баба мирас кітаптарын терістеп, қалайда қазақтың ақ бұлағын, өмір нәрін, Алланың нұрлы жолына жалғанбаудың барлық тәсіліде ел билеу саясатында мұқият қарастырылған, қандайда бір қарсылықтарға қарсы заңмен тосып, жауып қойуға да мүмкіндік берліп қойылған. «Қазақ зайырлы (ішкі перілігі таза) мемлекет, ел билеу саясаты дінсіз» деген ұстанымның да осыны ашықтап тұрғаны сөзсіз. Олай болса қазақ елінде бір есті болып, таза ақылдан хабар алып өмір сүруге ешқандай мүмкіндік жоқ. Оған бүкіл халық болып қарсы тұруға да ақылымыз негізделіп алған.
Абай атамыздың; «Қазақ тұрмас тұрықтап, қызық пенен тыныштыққа» дегені қазақтың қанында жете, сана тегі түбінде оянатынын, қандайда бір мұндай ібілістің қақпанынан шыға алуға да қабілетті екенін ескерткенді. Сонымен қазақтың оянуына да аруақтық дәстүрі мен Құдайдың ісінің, хикметті білімінің құдіретін ел бассымыздан бастап, барлық ел билеушілері мойынсұнудан бас тартқанымен, оның халық арасында күн санап көбейіп өсіп жатқанын да білген жөн. Олай болса, көп ұзамай қазақ елінде эволюциялық рухани соғыстың аяқ астынан пайда болатыны да, оған дайындықсыз қалған басшылардың масқара ұшырауынан аз да болса сақтандыруға, алды-ала аруақтың аманатын жеткізе берген де жөн болар.
Көшербев Қырымбек Елеуұлы; 1955 жыл. 20. 05. Раббымыздан; «Алқымда иіс бар. Жаурында тіл көз батпан болып тұр. Тұяғың көлеңкең. Шерімбет Әздер қолдауы бар. Ел билікте жалауың бар үлестірген. Шер тарқатар сыншың жоқ екен. Мүбәрак жүзді аруағыңның қолдауы бар. Барзақ әлемінен келер ағымың бар. Дина ананың қолдауы бар. Жан ғылымын игерген нағашы жұрт аруағың екпендеп тұр. Жаз мезгілінде Шекшек атаға сапар сал. Үнемшілдіктің кілті тұр жолыңда. Нәпсің кедергің. Шорқақ мінді ұрпағыңды тежегің.
Игілік қамшының сабындай ғана, қайнар көзі ақылдылық. Ақ атаның қолдауы бар, құран бағышта. Кемшілігің кедергің. Оң алқанда сырқат бар. Көк көрпенің күш қуаты жансын. Майда тіл сенікі емес. Нығмет кілті бар еңбектенсең аласың. Тылсымның құпиясы шектеулі ағы жоқ. Кәусар сүресі жаныңа дауа. Балықтың қуаты балтырға дем болсын.
Жылы сөз жанға дауа, денге дем. Шаш құйқа қуаты бауырмен байланысты. Иеменде жатқан аруағың қолдауы бар. Мүрсәләт сөзі шеңберде. «Азғын, азғындық» сөзіне ден қой. Көкпар теңдесі болған аруағың жан азығың болуда. Маусым айында қаупі бар. Жанға азық ақ ішінде. Ағарғанды көп іш.Қылтамақ белгісі бар. Бел омыртқада көз бар. Шаршауды сылдым. Жаурында тұр. 7 ізгілік жаса. Қол тамырларға дем салдым.
Мамыр айында Құл Қожа Ахмет Ясауи атаға жол сал. Көк тәңірдің құт жолы бастау алады. Көштен қалма. Нәсіл қуаты тағы бар жолыңда. Шаруаға шешілме. Мәдениет елдің көркі. Жер анаға тағзым. Шәксіз Аллаға мінәжәт дәстүрің болсын. Үлкенің қарияның батасын ал. Мойын омыртқада тұр. Бөтенің сөзі мен көзі түскен. Ақ білекті ана аруағың болған қолдау салған екен. Төре сұлтан тұқымына балта шаппа.
Басқа бәле тілден. Жақсыны панала тынысың кеңейер. Болат ілімді. Оң саусақтардың сүйектерде сырқау қара қуат бар. Бай манаптың күні бүгін. Ертеңнің күн көктің тәңірдің еншісінде. Пұлға сатпа игіні!»
Иманғали Нұрғали ұлы Тасмағанбетов; 09.12.1956 жыл; «Ел биліктің қас қабағына қарап отырсың. Көтен Тәуіп атаның қармағынласың. Өткелің кешегі, ертеңің шыңың. Кезеңде тұр. Қазақия сөзінде тығылған заңдылық бар ашарсың! Оң өкпеде сес бар. Мәуліт айында (апрел) оңдығың болар. Санада жүк тұр. Дидар ілімді қара қуат тұсау боп тұр. Мінберде тұрған ата аруағы қолдайды.
Көк жәшіктен абай бол. Даурықпай үзеңгіні кес.Жерге тағзым қылғың. Бес дәулетің екеуінің кілті сандығыңда. Нағашы әже қоолдауы бар. Сахар мезгіл болғанда жан тұрғысында ақпарға көңіл бөл. Жеңің кірлеген абай бол. Көп түйінде жер қуаты орны толмай тұр, көтеншектігі көп екен. Екпін әлсіз. Нәлетке тосқауы қойған аруағың қолдауы бар. Жазбадан киім аларсың. Қалам сабыңды ұштадым. Көлеңкеңді серік ет.
Бақтың ішінде бақыт бар. Сәуегейлерден абай бол. Мойын омырқада жылан жұмыртқасына қалқан қойды қонағың. Күз айында Смарқанға Төле биге жол сал. Несібеңді қуаттан аласың. Мейір деген алғыс.Отты ауызбен жағаласаң жасың кетер. Тоқ білекке қаңқаға жасау салдым. 8 көзді үптедім. Бану ана қолдауы бар. Неке сөзі астарлы. 32 аруағыңның қуаты түсер.
Жайық жағасында дем келер, жүрек ашылар. 8 сырға құлып салдым. Домалақ ана көз салған екен. Жайнамаз. Майқы би, Мөңке би жілікке салды 12. Бауыр қуаты қысыңқы. Сөз көшінде тұрсың абай бол. Бердібекхан атаға жол сал. Сарыарқа төріне игілігің оралады. Сенің пірің. Жілік майда суық бар. Еңбекте көк бар. Мазаң бар көңілде. Сәске түскенде 7 ғұсыл 7 күнде. Маңдай көзде сыз бар. Бұлшық етке аятул күрсі енсін. Жаурын көз 5 дәуірден келсін жаныңа. Сүлеймен патша саусағыңа жүзік салды. Ақ атаның батасын қабыл ал. Көктемдегі ағынды сумен, аққан сумен кетсін бар ауырлығың…»
Бекетаев Марат 29.08. 1977 жыл. « Екі аяқ кісендеулі, ноқтасы бар. 8 шеңгелден өткен. Судырмасы бар. Бірбеткей. Жота тұста белгі, қараланып қалған. Дақпыртқа салынады. Өр көкіректігі бар. Миының шайқамасы бар. Қара құс тұсында дақ меңі бар. 7 ата жетегінде, құрсаулы. Қазаны ортайған. Сілікпесі шығады. Есейгендік тоқырап тұр. Кілтартпасы бар. Ауыз қуысы былғанған. Бүйректе салқындық, бауырда быттимасы тұр. Білек арамданған, балтыр жалаңдалған. Қышқырмасы бар, бастырмасы бар.
Жас иістің құмарлығы, жер дауы жесір дауына ден қойса биікке шығады. Бедір болмасын. 4 құбыланы тең ұстасын. Сенің жолың әділдік. Тепе –теңдікті бұзбау қағидаң. Ұраның шындықты жасырмау. Бұл 7 атаңнан қалған мирас. Дан төлеген дәу атасының қолдауы бар. Шыбын жаның Алланыкі. Тәуекел көсілген жамылғың ұмытпағайсың. Махмуд Қашқаридың легі бар. Көз таусылса, ағашың үйеңкі. Жалған ақпарға таусылма. Ел биліктің өтірігін тоқтат!
Шамаң жеткенді қарма. Астамшылық әулетке келтірер залалың. Дастан жырлар көмекейде тұр екен. Жәнібек ханның адалдығын үдіс қылғың. Дәулеткерейдің жөнін берсін. 5 атаның кәусар бұлағы бол. Тұз дәмің таусылғанша үніңді өшірме! Беделіңді Алла көтерсін. Жілік майдан ем болар. Асан атада Қазтуған жыраудың көлеңкесі енсін. Үстем болу ақылдылықпен шеш. Байғұстың көз жасын кешпе. Нәлеттен сақтансаң Алла сақтар.»
Ел билеушілер халқымыздың рухани айнасы болуы керек. Сондықтанда ел билеушіге тек кәсіпкер, шаруаға мығым басқарушы емес, ішкі дүниесі өзінің жанымен ата дәстүрімен сәйкесті қалыптасқан жағдайда ғана өз елін, туған жерін ұлтын сүйуі қалыпты болмақ. Ал туған жерді сүю деген, өз топырағының перзенті бола біліміне, жаратылыспен жүрегі бірге соға білуі де шарт. Сонда ғана жердің қасиетін түсініп, заманға қарай пайда болатын жердің, жаратылыстың сыры, жарасымен бірге жүрегі де ауруы керек. Туған жерді сүю деген сол – кез-келген ұрпағы жер отанын қадірін аялап, сол жердің тұрғындарының жақсысын асырып, жаманын жасырып, кемшілігін жоюға талпынуы керек. Ең негізгісі – әрбір азамат сол сиқы қашқан туған топырақты, жаратылыс әлемін бабалар аманатын, ұлттық мирастарын қайта қалпына келтіруге бар күшін жұмсауы керек! (Ақпан айы 2017 жыл)