Жан рахаты кітап оқумен, жаратылыстағы құпияларды білумен ғана сезілмейді. Мұнан жан өсіп үлкейеді көбейеді. Енді оның қуатын ақылмен болмаса, сезіне алу қиын болмақ. Ал сезімдік ақылмен жан рахаты жар сүйумен де, жаннатық жүйеге енумен де байланысты. Әйелің тақуа, жаны таза арамнан аулақ болса, хор қызы емеспе, оның жаны? Хор қызы- деген әйелдердің етегімен бойымен өсірген жаны жаннатта қызға айналған.
Бірақ ондай әйелі жарынан жарығы бар еркек аз қазақта мүлде. Бола қалғанда да, өзі арсыз, бөріксіздер тақуалықты сүйген әйелінен жан қуатын ұрлап та, түрлі жыныстық, басқалай да жаман ауруларға ұшыратыр жатқандары да жеткілікті. Әсірсе бұл үлкендердің арасында көп кездеседі. Және керсінше кемпірілгі жоқ, арсызданған үлкен қатындар рұқтық қуаттарды меңгере алған ерінің жинаған ақылын ұрлап мастыққа, мәңгүтіке байлап жатырғанда жетікілікті.
Қазақ ұлты тұрғысында еркектерге жан қуаты емес шайтандық Уын сезімдік ақылын қосушы қытындар миллиондап кездеседі бүгінгі таңда. Мұндай жағдайда ұлттық және елдік саясатымыз болмай, ділдік қуатының жаппай әлсіреуінен жан рахатын іздеген жастардың қиялданып, «фонатық» тұрғыда бүлікшіге айнауына да әке-шеше қоғам, ел билік жүйесі дін ғалымдарымыз себепші болатыны да хақ.
Шынында тақуалықтың үлгісі, деген мүлде қазақта жоқ десе де болғандай. Мысалға тақуалықтың екі күндік дәрежесі бар; жалаңабас, етексіз білегі ашық қыз, қатының қолына тамақ ішкен алты жаны оянған жетелі еркек улануы керек. Ал санасы бар еркектің тақуа киімі намазы толық болғанмен қолында білезігі және бой өрісін қамшымен тазартып тұрмаған әйелдің де қолына ас ішіп қойнына жатуы мүмкін емес!
Кімде жетесі, санасы бар екен осылай қарапайым тамақтану тәсілінен, ақылдың жанға қызметінен (имунитет) ажыртауға болады. Мұндай жағдайда бес күндік жалғаның, қараңғылықтың ықпалында тұрған қандай білімді ғұлама болсын; жаны еркіндік алмаған, құс тілін меңгермеген, маңдай көзі жабық, жан рахатын сезіне алмаған, деп түсіну керек.
Енді маңдай көзді ашып,жанның халіне енбек түгіл, қарапайым тұрғыда үлкендердің жан рахатын өмірінің нәтижесін сезіне алуы жоқ болса, жастарымыз, ұрпақтарымыз кез келген жансыз шеріктердің ықпалына түсу де қалыпты заңды құбылыс болмақ. Себі мұндай әке-шешенің жеті атасы немесе туған туысына қуат бермек түгіл, өз ұрпағына тағдырына жалғанып тұруы мүмкін емес. … (Негізінде әйелдер қауымы еркектерден бұрын жанның рахатына бөленуі шарт.)
Мұндай жандық халдің негізін қазақта қыз күнінен бастап тәрбилеп, жаны толық қызды «Бой жеткен» деп атаған. Бойжеткендік жоғалған қазақ мәңгілік ел саясатын қалай жасамақ? Әйелдер қауымына байланысты елдік саясатымыздың жоғалуына, рұқтық тұрғыдағы еркектердің қылығына тән ұлтшылдықты ел болудың негізі етіп алуымызға не себеп болды? деп сұраңыз.
Негізінде біздердің философиялық, психологиялық білімдеріміз европа жұртының рұқтық негіздегі ойшылдығынан болып, ал жан тұрғысындағы ата дәстүрлік құндылықтарды жоғалтуға масһаб діншілерінің рұқ пен жан бір деп, түсіндіруімен ата дәстүріне қарсы шығып, оған ел билеушілеріміздің ел басымыздың ұстанған саясаты да қолайлы болып қазақ ұлты тұрғысында ібілістің ықпалына түскен, елін-жанын жоғалтқан халыққа айналып алғанымызда әзірге беймәлім, түсніксіз.
Ал енді мұның себебі мен салдары қияметік жағдайға түрлі аурумен азаптарға, мезгілсіз ажалдарға және табиғатың да қолайсыздығынан барлық қуат көздерінің қымбатшылығына ұшырағанымыз да хақиқат. Сонымен қазақтың ұлттық сипатын рухани жаңғырту үшін, білімді қауымның, үлкендердің жан туралы ұғымды тірілтуге сапқа тұрғаны да ұлтшылдықтың да сипатына лайық болар еді. Мұны дінші ғалымдардың түсініп меңгере алуы да мүмкін емес. Ондай жағдайда масһабтық білімдеріндегі том-том кітаптарындағы өтіріктерін қайта тастамақ? … (қазан 2017 жыл)