«Жаманды айтпай жақсы жоқ»» деген қазақта. Әрбір нәрсенің қозғалыс әрекеттің қарсылығы болу заңдылық. Қазақтың жеьесіз, санасыздары ібіліске қызмет етуге тұрып алған белгісі; қандайда бір жақсылықты сол қалпында көшіріп алып, бақытқа жеткізеді деп елді азғырады. Бүгінгі жақсылық күнің қызыл шапақпен түнектің ішінен тазарып шығуымен жер бетінің негізгі тіршілігі басталғанымен, керісінше сол қызылдың ішіне өмір нәрінің енумен түнекпен аяқталады. «»Күннің ұясы жердің қиясы, жердің қиясы Құдайдың саясы «»дегенді бұл құпия сырды қазақ даналығында.

Демек түнек ішіне енеді де, оны енді түндік қарсылықтан, қиядан шығарып тазарту Құдайдың өзінің саясынан ғана алмаса, болашаққа сол қалпында пайдалануға болмайды деген белгіні жаратушымыз бізге ашық білдіреді. Сол сияқты тарихта өткен қандайда бір рухани өркендеудің бүгінгі таңда түнек күшімен араласқан қарсылығы болуы шартты. Олай болса өткен тарихты сол қалпында қайталаумен жындылықты ғана арттыруға болады. Қарсылық туралы білімді заманға сай үнемі жетілдіріп отырумен ғана, яғни ақылдың қуатын ғылыммен жетілдірумен, рухани жаңғырудың жолына түсе аламыз.

Қазіргі таңда қазақ философия, психология ғылымында ақылды меңгеру, оның қарсылығы туралы білім мүлде кездеспейді. Сондықтан ел басымыздың жолдауын керемет, деп таңдай қағушылардың да, болашақта күлкіге мазаққа айналуына да бұл белгі болатын хақиқат. Себебі перілік жүйенің қызметшілері екеніне дәлел; біліммен ілімнің ортасын қарсылығын, ақылдың тегін меңгеруді , Құдайдың саясынан алуды мүлде ұмытып қалғандығында. (Мамыр 2017 жыл)